GASTENVERBLIJF AN DER ALTEN SPINNEREI

Wanneer men aan de textielzaken van de familie Jordaan denkt, zal men waarschijnlijk een link leggen met de firma D. Jordaan & Zonen te Haaksbergen. Jan Jordaan (1740-1810) ontpopte zich tot een succesvol fabrikeur in linnen, waarna de volgende generaties de fabriek verder uitbouwden. Naast de fabriek in Haaksbergen, waren de Jordaans mede-oprichters van verschillende andere ondernemingen. Een daarvan is de “Spinnerei Deutschland” net over de grens in Gronau. De oprichter was Willem Jordaan (1845-1914) die later werd opgevolgd door zijn zoon Botto Jordaan (1874-1925).

Afgezien van “Baumwollspinnerei Gronau” (BSG, 1890) waren er in Gronau nog drie andere katoenfabrieken die voornamelijk met Nederlands kapitaal waren opgericht.

De families Van Delden, Van Heek en Jordaan zijn nauw verwant aan de Gronause textielindustrie. Willem Jordaan - hij was betrokken bij de “Westfälischen Baumwollspinnerei” en de Baumwollspinnerei Gronau - richtte op 15 januari 1896 aan de Losserstrasse de Spinnerei Deutschland op en daarmee de laatste spinnerij ter plaatse.

Naast zijn eerdere activiteiten in de textielindustrie was Willem Jordaan van 1890 tot 1895 bij Arnold Hermanus Jannink (1890 - 1901) bestuurslid van de Baumwollspinnerei Gronau. Hij bekleedde zijn bestuursfunctie bij "Deutschland" tot aan zijn dood in 1914. Net als bij de BSG (Jannink) werd de fabriek in de volksmond naar hem vernoemd. Dit blijkt uit het toenmalige telegramadres met "jordaan Gronauwestfalen". Het startkapitaal bedroeg 1.100.000 mark.

Na de voltooiing van het eerste fabrieksgebouw en de aankoop van een stoommachine van 800 pk, werd de productie gestart met bijna 30.000 draaiende spindels. 300 werknemers vonden werk in een grote verscheidenheid aan afdelingen - van het verwerken van katoen tot het afgewerkte garen. Tien jaar later werd het aantal spindels verhoogd tot ruim 36.000. Door de uitbreiding was de aanschaf van een tweede stoommachine noodzakelijk. Het bedrijf erkende de noodzaak om gedraaide garens aan te bieden en voegde in 1913 een twijnerij aan de spinnerij toe. De constant groeiende investeringen leidden in 1921 tot een kapitaalverhoging van 2.220.000 mark.

De Spinnerei Deutschland is niet gespaard gebleven door de productiedaling en het stilleggen van de activiteiten als gevolg van de Eerste Wereldoorlog en de daaropvolgende inflatie.

Volgens het besluit van de algemene vergadering van 29 november 1924 werd het kapitaal omgezet van 3.300.000 mark in de nieuwe valuta in een verhouding van 10:3 tot 990.000 rijksmarken.

In 1927 was er weer een positieve ontwikkeling met de bouw van een verdre moderne spinnerij, direct aan de Losserstrasse. Deze maatregel vereiste ook een kapitaalverhoging tot RM 1.500.000. In 1942 was er een kapitaalaanpassing van bedrijfsfondsen van 33,33 procent naar RM 2.000.000. Het aantal medewerkers was gegroeid tot meer dan 500.

Soms werd de familie Jordaan in de raad van commissarissen vertegenwoordigd door Derk Jordaan F. Izn. Uit Enschede en Hendrik Jordaan uit Eefde. De namen van de bestuursleden zijn na de dood van Willem Jordaan niet te achterhalen. Maar namen als Paul Unshelm, Anton Fransbach en Heinrich Frey zijn bekend. Rond 1943 was het kapitaal slechts gedeeltelijk in Nederlands bezit. Bertha Jordaan-van Heek was duidelijk nauw verbonden met het huis door haar sporadische bezoeken aan de Gronause fabriek. Ze is de genereuze oprichter van Rothenberg, Welbergen en het Gildehauser Venn.

Ziektekostenverzekering en bedrijfwoningen

Op sociaal gebied waren de eigenaren welwillend jegens hun werknemers: al vroeg werd een arbeidsverzekeringsregeling opgezet. Er was een pensioen- en overlijdensfonds. De aandeelhouders laten het personeel delen in de winst. Bedrijfswoningen tegen een betaalbare huurprijs waren beschikbaar voor werknemers aan Losserstrasse, Bottostrasse en Emmastrasse, evenals "An der Schieferkuhle".

Een representatieve villa, omgeven door een gracht, leek op een klein waterburcht Münsterland, dat door de respectievelijke directeurs werd gebruikt als woon- en renteniershuis.

Het meisjeshuis ("Annaheim") aan de Landgrafenstrasse, dat door nonnen werd gerund, was voorbeeldig. Naast de tewerkstelling in de textielfabriek kregen de werknemers - voornamelijk geworven uit het Ruhrgebied - les in het huishouden.

De Tweede Wereldoorlog stond slechts een beperkte productie toe. Pas na de valutahervorming (1948) was er een snelle economische groei, waar ook de Spinnerei Deutschland van profiteerde. Met 70.000 spinspindels en bijna 25.000 twijnspindels had het zichzelf gevestigd als een middelgroot bedrijf. Enkele jaren later ondervond de spinnerij de importdruk van landen met goedkope lonen.

De aandeelhouders verkochten steeds meer van hun aandelen. Het bedrijf Bierbaum und Söhne uit Borken verscheen als geïnteresseerde. Dit bedrijf kreeg uiteindelijk de meerderheid van de aandelen. Daarna volgde een productievermindering en daardoor een personeelsvermindering. In 2001 waren er slechts 15 werknemers in de fabriek.

Einde van de productie

Ten slotte werd de productiefaciliteit in Gronau volledig verlaten. Een deel van het machinepark is verkocht of verplaatst naar Borken. Het familiebedrijf "Bierbaum Unternehmensgruppe GmbH & Co. KG", opgericht in 1895, produceert tegenwoordig huishoudtextiel en technisch textiel. Met bijna 600 medewerkers wordt een omzet van meer dan 100 miljoen euro behaald. Het bedrijf is goed gepositioneerd in de markt.

Het terrein van de Spinnerei Deutschland en het aangrenzende terrein, dat zich uitstrekte voorbij de Schwarzenbergstrasse tot aan de Gerdemann-kleiput (leisteenmolen), werd verkocht aan de stad Gronau. Kleiput en heuvel worden beschermd als aardkundig monument vanwege de vondsten van dinosauriërs. Het monumentale kantoorgebouw, het poortgebouw en de voormalige fabrieksingangspoort zijn tot op de dag van vandaag op de lokatie bewaard gebleven. Een straatnaam (Willem-Jordaan-Weg) herdenkt ook de oprichter. Bottostraße, die naar het Wittekindhof leidt, verwijst naar zijn zoon Botto.

(bronnen: derkjordaan.com/spinnerei-deutschland; wn.de/Muensterland/Kreis-Borken/Gronau/2015/06/2029576-Spinnerei-Deutschland-Die-letzte-Spinnerei-vor-Ort)