LEEMSPOOR RIJSSEN

Zo'n 100 jaar geleden waren er in Rijssen nog zo’n vijftien steenfabrieken, waarvan het aantal in de jaren '60 van de vorige eeuw tot vier was geslonken.  Vanaf het begin van de twintigste eeuw tot 1964 hadden deze vier steenfabrieken in Rijssen een smalspoor in bedrijf, om klei van de groeve naar de fabriek te vervoeren. Tussen Rijssen en Markelo was een smalspoornet ontstaan van zo'n 12 km lengte.

Sinds eeuwen worden er in en rond Rijssen stenen gebakken van de leem die hier in de ijstijden is gekomen. Allereerst werd de leem (of keileem, omdat er zoveel zwerfkeien in worden gevonden) bij de vindplaatsen tot stenen en dakpannen gebakken. Later ging men de leem over steeds grotere afstanden vervoeren naar de steeds groter wordende steenfabrieken. Als brandstof voor de veldovens werd turf en hout gebruikt. Dat was in de omgeving ruim voorhanden.

In de eerste jaren kon men zich nog redden met paard en wagen. Maar vanaf 1907 ging het transport tussen Markelo en Rijssen per spoor. Eerst nog voorzichtig: men kocht rails voor de helft van het traject, toen ongeveer 4 km. In het leemwinseizoen, van april tot oktober, lagen de rails van de Hoch tot de stortplaats. Deze stortplaats is nu nog te herkennen in het landschap. In de echte campagnetijd, van oktober tot april, werden de rails van de stortplaats tot de fabriek gelegd. Het waren lichte rails, dus eenvoudig te verplaatsen.

Er ontstond in totaal een H-vormig smalspoornet met op enkele gedeelten dubbelspoor om passeren mogelijk te maken. De dienstregeling was eenvoudig. Volle treinen hadden voorrang op lege treinen. Als ze elkaar tegenkwamen op het enkelsporige traject, reed de lege trein achteruit tot een wisselplaats.

(bron: leemspoor.nl)