Fabrikanten, clevere Händler und reichste Bewohner der Region
Ab Ende des 17. Jh. entwickelte sich das arme Borne zu einem wichtigen Textilzentrum Twentes. Die meist mennonitischen Fabrikanten spielten dabei eine entscheidende Rolle als Bindeglied zwischen webenden Bauern und Markt. Sie sorgten für das Garn der Weber, die nicht für das Garn zahlten, sondern einen Stücklohn für die gewebten Tücher erhielten. Die Gewebe wurden von den Fabrikanten an Ladenbesitzer in der Region oder an Händler im Westen verkauft. Allmählich erschufen sie sich ein Imperium und wurden die reichsten Bewohner Twentes. Bussenmaker und Spanjaard waren bekannte Borner Fabrikanten.
De fabrikeur
In Borne waren al in de 17e eeuw fabrikeurs actief. Zij kochten garens in en zetten deze uit bij huiswevers, die ervoor een weefloon ontvingen. De fabrikeurs verkochten die weefsels aan afnemers in de steden. Sommige fabrikeurs ontwikkelden zich en bouwden fabrieken. In 1675 bereikte de textielnijverheid in Borne zijn hoogtepunt. De rijkdom van de Bornse fabrikeurs stond in groot contrast met de armoede van de boerenbevolking.
MUSEUM BUSSEMAKERHUIS
Als je het Museum Bussemakerhuis bezoekt stap je het enige over gebleven én opengestelde 18e-eeuws fabrikeurshuis in Nederland binnen.
Einde van het tijdperk
De Tweede Wereldoorlog betekende het begin van het einde van de Spanjaardfabriek. Het bedrijf kwam in handen van een niet-joodse directeur, de meerderheid van de aandelen naar een paar Duitsers die in het najaar van 1944 het bedrijf grotendeels leeggeroofd achterlieten. Na de oorlog was het wegens gebrek aan grondstoffen lastig om de productie van textiel weer op te pakken, maar tegen 1950 draaide de fabriek weer even als vanouds. Er was natuurlijk veel vraag naar (huishoudelijk) textiel, nadat dat jarenlang niet beschikbaar was geweest. Evenwel liep eind jaren vijftig de vraag naar textiel net zo hard terug als de economie en in 1961 werd de Spanjaardfabriek overgenomen door de Koninklijke Textielfabrieken Nijverdal-Ten Cate. De naam Spanjaard leeft echter voort in Borne, in de naamgeving van gebouwen, straten en beelden.