ERIH-Ankerpunt DRU INDUSTRIEPARK

DRU INDUSTRIEPARK

De DRU in Ulft staat symbool voor de ijzerindustrie in de Achterhoek, die sinds de 18e eeuw furore maakte. Lange tijd was de DRU de belangrijkste werkgever in de regio. Inmiddels is de industriële bedrijvigheid vertrokken. De oude fabrieksgebouwen hebben als industrieel monument bijna allemaal een tweede leven gekregen.

IJzerindustrie

Het Oude IJsselgebied wordt ook wel de bakermat van de Nederlandse gietijzerindustrie genoemd. In de 17de eeuw begon men hier plaatselijk gewonnen ijzererts, het zogenaamde oer, te smelten in kleine hoogovens. Ooit kende de regio met het aangrenzende Duitse Isselgebiet en de zijrivier de Aa, zo’n tien ijzergieterijen. In deze particuliere initiatieven werkten kapitaalkrachtige burgers als investeerders veelal samen met de plaatselijke adel. Zo was bij de oprichting van de ‘Ysermoelen’ bij Huis Ulft in 1754, de graaf van Bergh betrokken als geldschieter en grondeigenaar.

IJzerhut

De door een waterrad aangedreven hoogoven/ijzergieterij kwam als Ulftsche IJserhut pas goed tot ontwikkeling nadat Bernard Diepenbrock en zijn neven Theodor en Bernard Reigers als pachters de leiding over het bedrijf hadden gekregen. Zij woonden in het Duitse Bocholt waar ze ook al een ijzergieterij bezaten. In 1811 werden de twee families eigenaar van de fabriek en toen ontstond de naam Diepenbrock en Reigers Ulft (DRU).

DRU

In de 18de eeuw maakte de DRU-fabriek vooral haardplaten, kanonskogels, potten en eenvoudige kachels. In de loop van de 19de en 20ste eeuw werd het assortiment uitgebreid met onder meer badkuipen, emailleerwerk, plaatwerk, machineonderdelen, auto-onderdelen en gashaarden. Rond 1900 werd er een nieuwe fabriek gebouwd, de Oude IJssel werd verlegd en vanaf toen werd er regelmatig uitgebreid. Veel van de gebouwen uit die tijd vormen nu het industrieel erfgoed. Midden jaren zestig van de vorige eeuw werkten er zo’n 1500 mensen en werd er naar 23 landen uitgevoerd.

Herbestemming

De jaren ‘70 en ‘80 waren moeilijke jaren voor het bedrijf: fusies, stoppen met gieten en emailleren, ontslagen, overnames, splitsing. In 1999 vertrok DRU Verwarming uit Ulft; DRU IP&S, de vroegere stamperij, ging naar het nieuwe industrieterrein onder de naam Exerion. Het industrieel erfgoed werd rijksmonument en er werd een grootschalige herbestemming opgezet. Waar de DRU vroeger symbool stond voor de ijzerindustrie, is het tegenwoordig een van de meest geslaagde voorbeelden van hergebruik van industrieel erfgoed in Nederland.

Vandaag de dag is het DRU Industriepark de broedplaats voor cultuur en innovatie in de Achterhoek en beheert en exploiteert de roemrijke historie van de DRU en de industriële rijksmonumenten op het park.

Het DRU Industriepark herbergt diverse organisaties die tezamen een uitgebreid programma aanbieden op het gebied van cultuur, educatie, innovatie, participatie, toerisme & recreatie, historie en media.

Portiersgebouw

Het Portiersgebouw is een van de oudste complexen op het DRU-terrein en bestaat eigenlijk uit zeven gebouwen aan elkaar. Vooraan was de portiersruimte gevestigd, verder het schaftlokaal, vooral magazijnen voor de modellen (mallen), de eerste emailleerafdeling, een wasruimte, en de eerste stamperij. In de loop der jaren zijn er diverse delen aangebouwd en in 2009 zijn die gebouwen op ingenieuze wijze door de architect Kleinjans en Scheffer met elkaar verbonden. Ook zijn er toen twee nieuwe ruimtes in- en aangebouwd: de theaterzaal en de popzaal. Door unieke en originele details te behouden en moderne stijlelementen toe te voegen, ontstond een heel boeiend en verrassend geheel, waarmee het Portiersgebouw in 2010 de Achterhoek Architectuurprijs won.



Vandaag de dag wordt het Portiersgebouw onder andere gebruikt als podiumlocatie voor (internationale) artiesten, als vergader- en eventlocatie voor plaatselijke tot landelijke bijeenkomsten, als bibliotheek, als ruimte voor het (lokale) verenigingsleven en als raadszaal voor de gemeenteraad.

Ketelhuis

In het Ketelhuis, gelegen aan de Oude IJssel, stonden vanaf 1895 de stoomketel en de stoommachine van de oude ijzergieterij DRU. Vanuit dit gebouw werden toen de machines in de fabriek aangedreven. Het pand huisvest vandaag de dag onder andere de Oudheidkundige Vereniging Gemeente Gendringen. De OVGG, gevestigd in de ‘Nieuwe Machinekamer’ ook wel ‘het schooltje’ genoemd, stond aan de wieg van de herontwikkeling van het DRU Industriepark. Samen met het initiatief IJzermuseum op het terrein ontsluit tot op de dag van vandaag de historie van het ijzer en de regio voor het grote publiek. Hier wordt voor groepen ook de historische DRU-film ‘Symfonie van Vuur en Ijzer’(1948) vertoond.

Aan de rivierzijde van het Ketelhuis bevindt zich de oude timmerkamer en de vroegere pannensmeerderij, nu ‘het Ouhrlokaal’ genaamd, naar de ijzerhoudende grond in de omgeving. Deze ruimte is een officiële trouwlocatie. Het terras aan de Oude IJssel bij het Ouhrlokaal biedt een prachtig uitzicht over het Achterhoekse landschap.

Loonbureau

Het Loonbureau dateert van rond 1920. In het Loonbureau waren het loonkantoor en de tekenkamer gevestigd. Op zaterdag haalden de bazen hier de loonzakjes van hun afdeling op om het wekelijkse loon aan de arbeiders uit te delen. Ook was er een kleine modellenopslag en was er de stalling voor de eigen brandspuit aangebouwd. Vandaag de dag biedt het Loonbureau onderkomen aan het regionaal mediacentrum Optimaal FM (radio) en REGIO8 (tv), die vanuit de studio’s hier uitzenden. Tevens is hier het DRU Inspiratie Punt (DIP) gevestigd. Dit nieuwe bezoekerscentrum biedt de bezoeker in een eigentijdse en industriële setting inspiratie voor het ontdekken van de regio. Daarnaast is het bezoekersinformatiecentrum voor het DRU Industriepark hier gehuisvest.

Afbramerij

In de Afbramerij werden vroeger de gietijzeren producten nabewerkt. De resten vormzand en de bramen (ruwe randen van de gegoten producten) werden verwijderd door poetsen, vijlen, slijpen en zandstralen. Een intensief en stoffig werk. Een deel van het huidige gebouw, de hoge Giethal, was onderdeel van de oude gieterij, Gieterij 1, die in 1973 is afgebroken.
In 2014 is hier het samenwerkingsverband ICER geopend, met de partners CIVON (Centrum voor Innovatief Vakmanschap Oost-Nederland), het regionale bedrijfsleven, het Nederlands IJzermuseum en kunstenaarscollectief Breekijzer. Sinds 2019 heeft CIVON i.s.m. het ROC Graafschap College zijn activiteiten voor educatie en ‘smart industry’ sterk uitgebreid. De bezoeker kan bijvoorbeeld kennismaken met virtual reality en robotica.

Kunstenaarscollectief BREEKijzer houdt hier regelmatig exposities, ook zijn hier workshops mogelijk, o.a. smeden. De kern van het Nederlands IJzermuseum is nog hier gevestigd, bijv. het werkende model van de vroegere hoogoven. In de Afbramerij komen zodoende aspecten van verleden, heden en toekomst van metaal en techniek aan de orde.

SSP hal

De SSP hal wordt gevormd door vier gebouwen en is in een tijdbestek van ruim 40 jaar vanaf 1922 tot 1968 gebouwd: de voormalige koepeloven, de badkuipengieterij, gieterij 4 (met halfautomatische gietmachines) en gieterij 5 (met automatische vormzandbereiding). Toen in 1973 de gieterijen gesloten werden, werd de hal gebruikt voor de fabricage van rvs-koeltanks: grote melk- en biertanks. (Roestvrijstaal producten = Stainless Steel Products = SSP).

De hal heeft een nostalgische industriële uitstraling met nog een authentieke loopkraan in de vroegere badkuipengieterij en biedt met een vloeroppervlakte van 5.500 m2 plaats aan middelgrote en grote evenementen, als beurzen, kinderspeelactivteiten, kerstmarkt en dergelijke.
In de hal staat een deelcollectie van het Nederlands IJzermuseum, met name vroegere DRU-pruducten, die bij groepsrondleidingen bezichtigd kan worden.

Beltmancomplex

Het Beltmancomplex is de naam die door de gemeente aan de emailleerfabriek uit 1913 is gegeven. Het gebouw is ontworpen door Gerrit Beltman, zodoende. Gerrit en vader Arend Beltman, bekende industriebouwers uit begin vorige eeuw, hebben meerdere panden op het DRU-terrein ontworpen.

In de emailleerfabriek werden de gietijzeren en plaatijzeren producten, vooral potten en pannen, geëmailleerd. Tevens was er een groot magazijn. Belangrijk deel van het gebouw is de hoge ovenhal, een van de eerste betonnen portaalconstructies van Nederland. De watertoren heeft geen functie meer, maar is als beeldbepalend element behouden gebleven. Een groot deel van de sheddaken van het gebouw zijn gesloopt, daar is nu een fraaie binnentuin. Een deel is gespaard; dat is nu de kantine van het kantoor van Wonion.

Woningcorporatie Wonion is eigenaar van het Beltmancomplex en heeft er 15 huurwoningen gerealiseerd in de zuidvleugel. Het eigen kantoor van Wonion bevindt zich in de noordvleugel, de vroegere ovenhal. Op de eerste en tweede verdieping van de noordvleugel is een aantal particuliere ondernemingen gehuisvest.

Badkuipenfabriek

De Badkuipenfabriek was eigenlijk de badkuipenemailleerfabriek, waar gegoten badkuipen geëmailleerd en opgeslagen werden. Het is in 1920 ontworpen door Gerrit Beltman. De gietijzeren badkuipen waren een succes en er werd al gauw een nieuw magazijn aangebouwd, waardoor de huidige L-vorm ontstond. In de monumentale Badkuipenfabriek zijn 18 particuliere woonwerklofts gerealiseerd, alle met een unieke industriële sfeer. De meeste worden alleen gebruikt om te wonen, een aantal om te wonen en te werken (atelier). Ook hier is een deel van de vroegere productieruimte met sheddaken gesloopt, waar een mooie binnentuin is aangelegd.

Schoorsteen De Fakkel

Schoorsteen de Fakkel is bedoeld als monument van de arbeider. De fabrieksschoorsteen mag gezien worden als uitroepteken van waardering voor de vele mensen die op het terrein en in de regionale metaalindustrie hun beste krachten gaven en die hebben bijgedragen aan de sociaaleconomische kracht van de regio. Op het terrein stonden ooit acht schoorstenen, waarvan de laatste is afgebroken in 1986.

Een speciaal opgerichte stichting heeft er werk van gemaakt weer een schoorsteen op het terrein op te richten. In 2014 werd het Monument voor de Arbeider gerealiseerd.

Frank Daamengebouw

Het Frank Daamengebouw is in 1962 gebouwd als het nieuwe kantoor van de DRU met een ruime arbeiderskantine; een fraai voorbeeld van wederopbouw-architectuur. Het is in 2018 door de gemeente aangekocht en is vernoemd naar de directeur die van 1959 tot 1971 de DRU naar grote voorspoed leidde. Dit gebouw is als enige op het fabrieksterrein geen Rijksmonument. Hier is de start-up fabriek gevestigd: een broedplaats voor beginnende bedrijven en jonge, startende ondernemers die bezig zijn met innovatie en Smart Industry. Talent dat een nieuwe impuls geeft aan de maakindustrie, de economische motor van de streek.

(bron: dru-industriepark.nl)