Hermann Kümpers spinnerij en weverij

In 1897 leggen de eigenaars van de onderneming C. Kümpers Söhne, de broers Hermann en Alfred Kümpers, de eerste steen voor een nieuwe weverij buiten de stadspoorten op een weiland van het landgoed Walshagen, die in 1899 met 676 weefgetouwen in bedrijf wordt genomen. In 1905 wordt begonnen met de planning van de bouw van een extra spinnerij, waarvan de bouw wordt ondernomen door de beroemde Engelse industriearchitect Sidney Stott.

De hoogste prioriteit voor de moderne spinnerijgebouwen van deze tijd is brandbeveiliging. De expertise hiervoor wordt geleverd door de zogenaamde Lancashire Mill, ontwikkeld in de Britse katoenregio rond Oldham, die nu ook zijn weg vindt naar de textielregio Westmünsterland-Twente. Het ontwerp is een reactie op spectaculaire branden die met name de spinnerijen hebben getroffen: De combinatie van wrijvingswarmte, warmlopende machinelagers, druppelende olie en de sterke stofontwikkeling en pluisvorming tijdens de verwerking van katoen maakt ze bijzonder gevoelig voor brandschade. Ook de onderneming Kümpers heeft dit ondervonden, voor het laatst bij een brandramp in juni 1898, toen een katoenspinnerij die door Carl Kümpers en Johann Friedrich Timmerman was gebouwd, tot de grond toe afbrandde.

De gebouwen van Sydney Stott combineren decennia van ontwikkelingen in brandwerende technologie en constructietechniek. In het onderhavige geval gebruikt hij 321 gietijzeren kolommen van de "Georgs Marien Hütte" bij Osnabrück als onderdeel van een gietijzeren draagsysteem met vloerplaten van gestampt beton, dat ook zware textielmachines kan dragen. Het omvat ook een loopbrug die de vezelvoorbereidingsruimte, die bijzonder brandgevoelig is, afschermt van de rest van de productie en de spinnerij scheidt in een "hoofdspinnerij" en een "nevenspinnerij". Van essentieel belang zijn tenslotte de trappentorens op de vier hoeken van het gebouw, die los staan van het bouwwerk, en de sprinklerinstallatie, die wordt gevoed vanuit een waterreservoir in de motorkap van de zuidwestelijke water- en trappentoren, die vanuit architectonisch oogpunt bijzonder markant is.

De spinnerij van Waghalsen, die in 1907 werd voltooid, biedt dus een grotendeels getrouwe weergave van deze typische industriële bouwvorm uit die tijd. De productie ging hier door tot 1978, en het drie verdiepingen tellende voormalige spinnerijgebouw staat sinds de jaren 1980 op de monumentenlijst. Sinds de sluiting als textielfabriek is het gebouw voor andere commerciële doeleinden gebruikt: Meer dan 200 huurders gebruiken de voormalige productiehallen als opslagruimte, en ook de kantoorruimte is voor diverse doeleinden in gebruik.

Voor de ontwikkeling van het gebied op lange termijn geeft het stadsbestuur momenteel de voorkeur aan een concept dat de geklasseerde spinnerij wil behouden als sociaal en cultureel centrum van een nieuwe ontwikkeling. De plannen voorzien in de bouw van dagverblijven, seniorenflats, een sociaal centrum en een kinderdagverblijf, en in het beschikbaar stellen van de aangrenzende loodsdakenhallen van de voormalige weverij voor educatieve en culturele voorzieningen. Het plan van de investeerders om de omliggende groene ruimten, die nu nog voor landbouw worden gebruikt, te gebruiken voor woningbouw, stuit op kritiek van een bewonersinitiatief.